امروز: پنجشنبه 9 فروردین 1403
دسته بندی محصولات
لینک دوستان

بررسی تواضع و فروتنى

بررسی تواضع و فروتنىدسته: معارف اسلامی
بازدید: 4 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 12 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 15

ناگفته پیداست كه تواضع و فروتنى نقطه مقابل تكبر و فخرفروشى است و جدا سازى بحثهاى كامل این دو از یكدیگر مشكل یا غیر ممكن است و لذا هم در آیات و روایات اسلامى و هم در كلمات بزرگان اخلاق این دو به یكدیگر آمیخته شده است، نكوهش از یكى ملازم تمجید و ستایش از دیگرى است و ستایش از یكى همراه با نكوهش از دیگرى مى‏باشد، درست مثل اینكه بحثهاى مربوط به ستایش و

قیمت فایل فقط 9,100 تومان

خرید

تواضع و فروتنى

ناگفته پیداست كه تواضع و فروتنى نقطه مقابل تكبر و فخرفروشى است و جدا سازى بحثهاى كامل این دو از یكدیگر مشكل یا غیر ممكن است و لذا هم در آیات و روایات اسلامى و هم در كلمات بزرگان اخلاق این دو به یكدیگر آمیخته شده است، نكوهش از یكى ملازم تمجید و ستایش از دیگرى است و ستایش از یكى همراه با نكوهش از دیگرى مى‏باشد، درست مثل اینكه بحثهاى مربوط به ستایش و تمجید از علم جداى از نكوهش از جهل نیست و نكوهش از جهل همراه ستایش علم است.

با این حال مفهوم این سخن آن نیست كه ما بحثهاى مربوط به تواضع را نادیده گرفته و به آنچه در بحث زشتى تكبر و استكبار گفتیم بسنده كنیم. بخصوص اینكه نسبت‏بین تكبر و تواضع به اصطلاح نسبت میان ضدین است نه وجود و عدم. هم تكبر یك صفت وجودى است و هم تواضع و هر دو در مقابل یكدیگر قرار دارند، نه از قبیل وجود و عدم كه سخن از یكى الزاما همراه با نفى دیگرى باشد.

در روایات اسلامى نیز به این معنى اشاره شده است از جمله از على(ع) مى‏خوانیم: «ضادوا الكبر بالتواضع; به وسیله تواضع با تكبر كه ضد آن است مقابله كنید».

با این اشاره به قرآن باز مى‏گردیم و آیات مربوط به مساله تواضع را گلچین كرده، مورد بررسى قرار مى‏دهیم(هر چند آیاتى كه به كنایه یا به ملازمه به آن اشاره مى‏كند بیش از اینها است).

1- یایها الذین آمنوا من یرتد منكم عن دینه فسوف یاتى الله بقوم یحبهم و یحبونه اذلة على المؤمنین اعزة على الكافرین... (سوره‏مائده،آیه‏54)

2- و عباد الرحمن الذین یمشون على الارض هونا و اذا خاطبهم الجهلون قالوا سلاما (سوره‏فرقان،آیه‏63)

3- واخفض جناحك لمن اتبعك من المؤمنین (سوره‏شعراء،آیه‏215)

ترجمه

1- اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! هر كس از شما، از آیین خود بازگردد(به خدا زیانى نمى‏رساند;) خداوند به زودى جمعیتى را مى‏آورد كه آنها را دوست دارد و آنان(نیز) او را دوست دارند; در برابر مؤمنان متواضع، در برابر كافران سرسخت و نیرومندند.

2- بندگان(خاص خداوند) رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و بى تكبر بر زمین راه مى‏روند; و هنگامى كه جاهلان آنها را مخاطب سازند(و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام مى‏گویند(و با بى اعتنایى و بزرگوارى مى‏گذرند).

3- (اى پیامبر) بال و پر خود را براى مؤمنانى كه از تو پیروى مى‏كنند بگستر(و نسبت‏به آنها تواضع و مهربانى كن).

تفسیر و جمع‏بندى

در نخستین آیه مورد بحث‏سخن از گروهى از مؤمنان به میان آمده كه مشمول فضل و عنایات الهى هستند هم خدا را دوست مى‏دارند و هم محبوب پروردگارند.

یكى از اوصاف بارز آنها این است كه در برابر مؤمنان متواضعند: (اذلة على المؤمنین) و در برابر كافران نیرومند و قوى هستند (اعزة على الكافرین).

«اذلة‏» جمع «ذلول‏» و «ذلیل‏» از ماده «ذل‏» (بر وزن حر) در اصل به معنى نرمى و ملایمت و تسلیم است در حالى كه «اعزة‏» جمع «عزیز» از ماده «عزة‏» به معنى شدت است، حیوانات رام را «ذلول‏» مى‏گویند چون ملایم و تسلیمند و «تذلیل‏» در آیه ذللت قطوفها تذلیلا اشاره به سهولت چیدن میوه‏هاى بهشتى است.

گاه ذلت در مواردى به كار مى‏رود كه معنى منفى دارد و آن در جایى است كه از سوى غیر به انسان تحمیل مى‏شود وگرنه در ماده این لغت مفهوم منفى ذاتا وجود ندارد(دقت كنید).

به هر حال آیه فوق دلیل روشنى بر اهمیت تواضع و عظمت مقام متواضعین است، تواضعى كه از درون جان انسان برخیزد و براى احترام به مؤمنى از مؤمنان و بنده‏اى از بندگان خدا باشد.

در دومین آیه باز اشاره به اوصاف برجسته و فضائل اخلاقى گروهى از بندگان خاص خداست كه در طى آیات سوره فرقان از آیه‏63 تا آیه 74 دوازده فضیلت‏بزرگ براى آنها ذكر شده است و جالب اینكه نخستین آنها همان صفت تواضع است، این نشان مى‏دهد همان گونه كه «تكبر» خطرناك‏ترین رذائل است، تواضع مهمترین یا از مهمترین فضائل مى‏باشد، مى‏فرماید:

«بندگان خاص خداوند رحمان كسانى هستند كه با آرامش و بى تكبر بر زمین راه مى‏روند» (و عباد الرحمن الذین یمشون على الارض هونا)

«هون‏» مصدر است و به معنى نرمى و آرامش و تواضع است و استعمال مصدر در معنى اسم فاعل در اینجا به خاطر تاكید است، یعنى آنها چنان آرام و متواضعند كه گویى عین تواضع شده‏اند و به همین دلیل در ادامه آیه مى‏فرماید: «و اذا خاطبهم الجهلون قالوا سلاما; و هنگامى كه جاهلان آنها را مخاطب سازند(و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام مى‏گویند(و با بى اعتنایى و بزرگوارى مى‏گذرند)».

و در آیه بعد از آن سخن از تواضع آنها در برابر ذات پاك خداست مى‏فرماید: «والذین یبیتون لربهم سجدا و قیما; آنها كسانى هستند كه شبانگاه براى پروردگارشان سجده و قیام مى‏كنند(و به بندگى و عبادت مى‏پردازند)».

«راغب‏» در كتاب «مفردات‏» مى‏گوید: «هون‏» دو معنى دارد یكى از آنها خضوع و نرمشى است كه از درون جان انسان بجوشد كه این شایسته ستایش است(سپس به آیه مورد بحث اشاره مى‏كند) و در حدیث نبوى آمده است المؤمن هین لین. دوم خضوع و تذللى است كه از سوى دیگرى بر انسان تحمیل شود و او را خوار كند.

ناگفته پیداست كه منظور از الذین یمشون على الارض هونا این نیست كه فقط راه رفتن آنها متواضعانه است، بلكه منظور نفى هرگونه كبر و خودخواهى است كه در تمام اعمال انسان و حتى در كیفیت راه رفتن كه ساده‏ترین كار است آشكار مى‏شود، زیرا ملكات اخلاقى همیشه خود را در لا به لاى گفتار و حركات انسان نشان مى‏دهند تا آنجا كه در بسیارى از مواقع از چگونگى راه رفتن انسان مى‏توان به بسیارى از صفات اخلاقى او راه برد.

آرى عباد الرحمن (بندگان خاص خدا) نخستین نشانشان همان تواضع است، تواضعى كه در تمام ذرات وجودشان نفوذ كرده و حتى در راه رفتن آنها آشكار است و اگر مى‏بینیم خداوند در آیه‏37 سوره اسراء به پیامبرش دستور مى‏دهد «و لاتمش فى الارض مرحا; روى زمین با تكبر راه مرو» منظور فقط راه رفتن نیست‏بلكه هدف، تواضع در همه كار است كه نشانه بندگى و عبودیت‏خداست.

در سومین آیه روى سخن رابه پیامبر(ص) كرده،مى‏فرماید:«بال و پر خود را براى مؤمنانى كه از تو پیروى مى‏كنند پایین بیاور و(تواضع و محبت كن); واخفض جناحك لمن اتبعك من المؤمنین‏»

«خفض‏» بر وزن «خشم‏» در اصل به معنى پایین آوردن است و «جناح‏» به معنى بال مى‏باشد. بنابراین «و اخفض جناح‏» كنایه از تواضع آمیخته با محبت است، همان‏گونه كه پرندگان هرگاه مى‏خواهند به جوجه‏هاى خود اظهار محبت كنند بال و پر خود مى‏گسترانند و آنها را زیر بال و پر مى‏گیرند تا هم در برابر حوادث احتمالى مصون بمانند و هم از تشتت و پراكندگى حفظ شوند، پیامبر اسلام(ص) نیز مامور بود بدین گونه مؤمنان را زیر بال و پر خود بگیرد!

این تعبیر بسیار ظریف و پر معنى نكات مختلفى را در عبارت كوتاهى جمع كرده است.

جایى كه پیامبر مامور به تواضع آمیخته با محبت در برابر مؤمنان باشد تكلیف افراد امت روشن است چرا كه پیغمبر سرمشق و الگو و «اسوه‏» براى همه امت است.

شبیه همین تعبیر در آیه 88 سوره حجر نیز آمده است آنجا كه مى‏فرماید: واخفض جناحك للمؤمنین كه باز مخاطب در آن شخص پیامبر است و مامور مى‏شود براى مؤمنان «خفض جناح‏» و تواضع آمیخته با محبت داشته باشد.

شبیه این تعبیر با اندك تفاوتى در مورد فرزندان در مقابل پدران و مادران در سوره «اسراء» آمده، آنجا كه مى‏فرماید: «واخفض لهما جناح الذل من الرحمة; بالهاى خود را در برابر آن دو(پدر و مادر) از محبت و لطف فرود آر(و تواضعى آمیخته با احترام و محبت در برابر آنان داشته باش)».

از مجموع آنچه در آیات فوق آمده به خوبى استفاده مى‏شود كه قرآن مجید نه تنها تكبر و استكبار را مورد مذمت قرار داده، بلكه نقطه مقابل آن یعنى تواضع و فروتنى را با تعبیرات گوناگون مورد تمجید قرار داده است.

تواضع و فروتنى در روایات اسلامى

در منابع شیعه و اهل سنت احادیث فراوانى در مورد تواضع به چشم مى‏خورد كه بعضى در باره اهمیت تواضع است و بعضى در باره علامت و آثار متواضعان و یا ثمره تواضع و حد و آداب آن مى‏باشد.

در اهمیت تواضع تعبیرات بسیار جالبى در روایات آمده:

1- در حدیثى از رسول خدا(ص) مى‏خوانیم: روزى فرمود: «مالى لاارى علیكم حلاوة العبادة؟! قالوا و ما حلاوة العبادة؟ قال التواضع!; چه مى‏شود كه شیرینى عبادت ر در شما نمى‏بینم؟ عرض كردند: شیرینى عبادت چیست؟ فرمود: تواشع است!»

ناگفته پیداست‏حقیقت عبادت نهایت‏خضوع در برابر پروردگار است. كسى كه شیرینى خضوع و تواضع در برابر خدا را دریابد در برابر خلق خدا نیز متواضع است.

2- در حدیث دیگرى از امیرمؤمنان(ع) آمده است: «علیك بالتواضع فانه من اعظم العبادة; بر تو باد تواضع كه از برترین عبادات است‏».

3- از امام حسن عسكرى(ع) نقل شده است كه فرمود: «التواضع نعمة لایحسد علیها; تواضع نعمتى است كه سبب حسادت دیگران نمى‏شود».

معمولا هر نعمتى نصیب انسان مى‏شود مزاحمت‏هاى حسودان افزوده مى‏گردد و گاه این حسادت چنان فضاى زندگى را تنگ مى‏كند كه زندگى بر صاحب نعمت مشكل مى‏شود، ولى تواضع از این قاعده كلى مستثنى است، نعمتى است كه حسادت حسودان را برنمى‏انگیزد.

قیمت فایل فقط 9,100 تومان

خرید

برچسب ها : بررسی تواضع و فروتنى , در اهمیت تواضع تعبیرات بسیار جالبى در روایات آمده

نظرات کاربران در مورد این کالا
تا کنون هیچ نظری درباره این کالا ثبت نگردیده است.
ارسال نظر